Συμμαχία για το Νερό: η ισχύς εν τη ενώσει!

Με αντιπροσωπευτική συμμετοχή από δεκαπέντε (15) ελληνικές πόλεις (Κοζάνη, Κέρκυρα, Αλεξανδρούπολη, Νεάπολη, Πυλαία- Χορτιάτη, Θέρμη, Λάρισα, Σύρο, Ζάκυνθο, Λαγκαδά, Καστοριά, Σέρρες, Ηράκλειο, Αθήνα και Θεσσαλονίκη, τέσσερα (4) πανεπιστήμια (Παν/μιο Μακεδονίας, Δημοκρίτειο Θράκης, Παν/μιο Θεσσαλίας και Τεχνικό Παν/μιο Βερολίνου, τρεις (3) περιβαλλοντικές οργανώσεις (Grüne Liga, Bund für Umwelt- und Naturschutz Deutschland (BUND), Δίκτυο ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS) , τους καθ’ ύλην αρμόδιους φορείς για τη δημόσια διαχείριση των υδατικών πόρων σε Ελλάδα (Ένωση ΔΕΥΑ) και την Ένωση Δημόσιων Φορέων Διαχείρισης Υδάτων της Γερμανία (Allianz der öffentlichen Wasserwirtschaft e.V (AöW) πραγματοποιήθηκε με επιτυχία στο Δημαρχείο Θεσσαλονίκης την Πέμπτη 23 και Παρασκευή 24 Μαΐου 2013 η διημερίδα ΣΥΜΜΑΧΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΝΕΡΟ , μια πρωτοβουλία του Δικτύου ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS, του Δικτύου ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΠΡΑΣΙΝΩΝ ΠΟΛΕΩΝ (ΔΕΠΠ) και του Ιδρύματος ΧΑΙΝΡΙΧ ΜΠΕΛ στην Ελλάδα που εγκαινιάστηκε προ διμήνου με ειδική συνάντηση στον Βόλο.

Στόχος της πρωτοβουλίας ΣΥΜΜΑΧΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΝΕΡΟ είναι η ανταλλαγή εμπειριών σε θέματα πολιτικής και επικοινωνιακής διαχείρισης του αστικού νερού, καθώς και η μεταφορά της διαθέσιμης τεχνολογίας και τεχνογνωσίας μέσα από την ανάδειξη καλών παραδειγμάτων, με έμφαση σε θέματα εξοικονόμησης νερού, αύξησης της αποδοτικότητας και αξιοποίησης μη συμβατικών υδατικών πόρων.
Στη διημερίδα, πέραν των Γερμανικών προσκεκλημένων φορέων  συμμετείχαν πανεπιστημιακοί, εκπρόσωποι της Τοπικής Αυτοδιοίκησης (Δήμαρχοι, Αντιδήμαρχοι), Πρόεδροι, Διευθυντές, εκπρόσωποι της Ένωσης ΔΕΥΑ, καθώς και εξειδικευμένα στελέχη Δημοτικών Επιχειρήσεων Ύδρευσης και Αποχέτευσης (ΔΕΥΑ) και Δήμων από πολλές περιοχές της Ελλάδας, ενώ παρόντες ήταν και εργαζόμενοι στην ΕΥΑΘ καθώς και απλοί πολίτες.
Στο πλαίσιο της διήμερης συνάντησης εξετάστηκαν ενδελεχώς ζητήματα διοίκησης και διαχείρισης του νερού σε συνδυασμό με την ενέργεια, ορθής τιμολόγησης και διαχείρισης του μη ανταποδοτικού νερού, διαχείρισης της ζήτησης, αξιοποίησης των μη συμβατικών υδατικών πόρων, δημόσιας ή ιδιωτικής διαχείρισης και διαφορετικών μορφών διοίκησης. Αναδείχθηκαν επίσης θέματα επικοινωνιακής πολιτικής και πρακτικές διαμόρφωσης υδατικής συνείδησης. Όλα τα παραπάνω στοιχεία καθώς και επιπλέον πληροφοριακό υλικό θα αποτελέσουν την κύρια ύλη του Εγχειριδίου Καλών Πρακτικών διαχείρισης αστικού νερού, που θα κυκλοφορήσει τον Σεπτέμβριο 2013 προς χρήση από τα στελέχη ΔΕΥΑ και τα Τμήματα Περιβάλλοντος των Δήμων πανελλαδικά.
Ειδικά θέματα κοινού ενδιαφέροντος για τη διαχείριση αστικού νερού
Σε πολιτικό επίπεδο:
Πιο συγκεκριμένα, στο πλαίσιο της συζήτησης στρογγυλής τράπεζας για τις πολιτικές διαχείρισης του αστικού νερού, αναδείχθηκε το ζήτημα τηςαποτελεσματικής αξιοποίησης των χρηματοδοτικών πόρων που αφορούν τα έργα και τη διαχείριση του νερού, ενώ τονίστηκε ότι δεν θα πρέπει να αποτελεί προτεραιότητα μόνο η απορροφητικότητα των κονδυλίων, αλλά και η αποδοτικότητα των έργων που υλοποιούνται. Αναδείχθηκαν, επίσης, ο ρόλος που καλείται να διαδραματίσει η Ειδική Γραμματεία Υδάτων (ΕΓΥ) στο πλαίσιο της προσπάθειας ανάκτησης του πλήρους κόστους του νερού μέσω της τιμολογιακής πολιτικής που καταρτίζει, καθώς επίσης και της εκπόνησης στρατηγικού σχεδιασμού για τη διαχείριση των υδάτων σε κεντρικό επίπεδο. Η συζήτηση επικεντρώθηκε, ακόμα, στο θέμα της ιδιωτικής ή δημόσιας διαχείρισης του νερού, με τοποθετήσεις τόσο από τους εκπροσώπους των γερμανικών φορέων αναφορικά με την εμπειρία στη χώρα τους, τα ζητήματα που αντιμετώπισαν και τον τρόπο που τα διαχειρίστηκαν, όσο και από τους Έλληνες συμμετέχοντες. Και στο θέμα αυτό επισημάνθηκε η ανάγκη ανάληψης συγκεκριμένου ρόλου από μέρους της ΕΓΥ.
Κοινή συνισταμένη των απόψεων που κατατέθηκαν ήταν, ότι τελικός στόχος της διαχείρισης θα πρέπει να είναι η ορθολογική χρήση και προστασία του πόρου. Ωστόσο, τονίστηκε ότι η δημόσια διαχείριση είναι εκείνη που μπορεί να διασφαλίσει τα παραπάνω, καθώς το νερό ως αγαθό δεν είναι εμπόρευμα και δε μπορεί να διέπεται από τους κανόνες της αγοράς. Απαιτείται η διαμόρφωση μιας διαχρονικής τιμολογιακής πολιτικής για την κατάλληλη χρέωση όλων των χρήσεων νερού, που να επιτρέπει την ελεύθερη πρόσβαση σε όλους και παράλληλα να συμβάλλει στην επίτευξη των βιώσιμων στόχων και της καλής κατάστασης των υδάτινων σωμάτων. Σε αυτό το πλαίσιο παρουσιάστηκαν τα διαφορετικά μοντέλα διαχείρισης (ιδιωτική, δημόσια, δημοτική, με σύμπραξη δημόσιων και ιδιωτικών φορέων) που υπάρχουν σήμερα στη Γερμανία και τονίστηκε, ότι η συγκεκριμένη χώρα έχει αποκομίσει σημαντική εμπειρία από τα λάθη του παρελθόντος  η οποία μπορεί να μεταλαμπαδευθεί και να αξιοποιηθεί από άλλες χώρες. Επιπρόσθετα, παρουσιάστηκαν οι πρωτοβουλίες που έχουν αναπτυχθεί το τελευταίο διάστημα ενάντια στην ιδιωτικοποίηση της ΕΥΑΘ, με 9 από τα 14 Δημοτικά Συμβούλια της ευρύτερης περιοχής της Θεσσαλονίκης να έχουν λάβει αποφάσεις ενάντια στην επικείμενη ιδιωτικοποίηση, ενώ αναμένονται αντίστοιχες αποφάσεις και από τα υπόλοιπα.
Σε επικοινωνιακό επίπεδο:
Αναδείχθηκε επίσης το πρόβλημα της έλλειψης ενημέρωσης και διαβούλευσης της κεντρικής διοίκησης/της πολιτείας τόσο με τους Δήμους, όσο και με τους πολίτες, ενώ τονίστηκε ότι δεν υπάρχει αυτή τη στιγμή συγκεκριμένος συνομιλητής από την πλευρά της διοίκησης για αυτό το τόσο σημαντικό θέμα. Επιπλέον κατατέθηκαν και συγκεκριμένα ερωτήματα προς την εκπρόσωπο της Ειδικής Γραμματείας Υδάτων προκειμένου να ξεκινήσει έναςεποικοδομητικός διάλογος για τη διαχείριση των υδάτων που θα εμπλέκει τόσο τους διαχειριστές, όσο και την Τοπική Αυτοδιοίκηση και τους πολίτες. Ιδιαίτερη αναφορά έγινε από αρκετούς ομιλητές στην πανευρωπαϊκή πρωτοβουλία «Right2water» (Δικαίωμα στο Νερό)  στην οποία έχουν ήδη ενταχθεί 8 χώρες, ενώ για την Ελλάδα υπολείπονται περίπου 5.000 ψήφοι (έχει καλυφθεί περίπου το 70%) για την ένταξή της στην πρωτοβουλία. Στο πλαίσιο της θεματικής αυτής παρουσιάστηκε επίσης η πρωτοβουλία που έχει αναλάβει το Δίκτυο ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS να ξεκινήσει έναν ουσιαστικό δημόσιο διάλογο καταθέτοντας τις προτάσεις του για το δημόσιο χαρακτήρα και τις πολιτικές διαχείρισης του νερού, που εκτιμά ότι θα πρέπει να ακολουθηθούν στη χώρα μας εάν θέλουμε να απολαμβάνουν και οι επόμενες γενιές αυτόν τον τόσο πολύτιμο πόρο. Στο πλαίσιο αυτό καλεί όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη (φορείς και πολίτες) να συμμετάσχουν στο διάλογο, έτσι ώστε να επιτευχθεί ουσιαστική δημόσια διαβούλευση με στόχο την καταγραφή και σύνθεση των διαφορετικών απόψεων και την κατάθεσή τους στους αρμόδιους φορείς, οι οποίοι μπορούν να τις αξιοποιήσουν για τη χάραξη ολοκληρωμένης πολιτικής για τα νερά με στόχο τη βιώσιμη διαχείρισή τους.
Στο πλαίσιο των θεμάτων επικοινωνίας παρουσιάστηκαν καλές πρακτικές από τη ΔΕΥΑ Λάρισας αναφορικά με τη εφαρμογή διαρκούς και ολοκληρωμένης -σε όλα τα δημοτικά της περιοχής- εκπαίδευσης με εκδηλώσεις, εκθέσεις και δραστηριότητες με τη συμμετοχή των παιδιών καθώς και επισκέψεις στις εγκαταστάσεις επεξεργασίας λυμάτων στο πλαίσιο της γενικότερης διαμόρφωσης υδατικής συνείδησης. Επιπλέον το Δίκτυο ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOSπαρουσίασε ολοκληρωμένο πρόγραμμα επικοινωνίας για τους φορείς διαχείρισης ύδατος με συγκεκριμένα καλά παραδείγματα, όπου αυτό έχει εφαρμοστεί. Κατατέθηκαν επίσης από τους Γερμανικούς φορείς καλές πρακτικές και παραδείγματα με απτά αποτελέσματα σε γερμανικές πόλεις. Ειδικότερα αναφέρθηκε η σημασία της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης με παιχνίδια και των βιωματικών σεμιναρίων π.χ. προσομοίωσης βιολογικού καθαρισμού, επίσκεψης πολιτών εντός δικτύων πόλεων καθώς και δράσεων και πρωτοβουλιών που έχουν επικοινωνιακά αποτελέσματα π.χ. Global water dances, Big Jump, Women in Europe for common future.
Σε τεχνικό επίπεδο:
Στη θεματική ενότητα Τεχνικές Διαχείρισης Αστικού νερού παρουσιάστηκαν έρευνες και ερευνητικά προγράμματα που αφορούν στη διαχείριση του μη ανταποδοτικού νερού, δηλαδή του νερού που χάνεται στις διαρροές του δικτύου ή δεν τιμολογείται. Στην Ελλάδα το συγκεκριμένο ζήτημα είναι πολύ σημαντικό, καθώς οι απώλειες στο δίκτυο είναι, σε πολλές περιοχές, τεράστιες, όχι μόνο για το αστικό, αλλά και για το αρδευτικό νερό. Αναδείχθηκαν καλές πρακτικές καταγραφής της υφιστάμενης κατάστασης και ιεράρχησης των μέτρων που τελικά θα πρέπει να ληφθούν για τον περιορισμό του (τοποθέτηση αυτόματων μετρητών, διαχείριση της πίεσης, ζωνοποίηση περιοχών κ.ά.). Παρουσιάστηκαν επίσης υπολογιστικά εργαλεία λήψης αποφάσεων (DSS) τα οποία παρέχουν τη δυνατότητα στο χρήστη να ιεραρχεί τα έργα που θα πρέπει να γίνουν προκειμένου να περιορίσει τις απώλειες στο δίκτυο [Κανακούδης, Κουζιάκης].
Στην ίδια θεματική ενότητα, παρουσιάστηκαν μέθοδοι εξοικονόμησης νερού με την αξιοποίηση των μη συμβατικών υδατικών πόρων (ανακύκλωση γκρίζων νερών σε επίπεδο οικίας, ανάκτηση και αξιοποίηση του βρόχινου νερού με επιτόπια αποθήκευσή του, κ.ά. Διαμαντής Β.) καθώς επίσης και μέθοδοι ανάκτησης ενέργειας από τα λύματα. Σημειώθηκε ότι η σημερινή τάση είναι η αξιοποίηση του ανακτημένου νερού στην περιοχή όπου τα λύματα παράγονται, με αποκεντρωμένα μικρής κλίμακας έργα, αντί για την υλοποίηση κεντρικών έργων μεγάλης κλίμακας, στα οποία απαιτείται στη συνέχεια μεταφορά λυμάτων μέσω δικτύων σε μεγάλες αποστάσεις (Αγγελάκης A.). Η χρήση τέτοιων τεχνολογιών μπορεί να συμβάλει στην εξοικονόμηση καθαρού πόσιμου νερού σε ποσοστό που φτάνει έως και το 30%. Αντίστοιχα συστήματα προτείνονται για το νερό ύδρευσης (Wach G,  Bender M). Όπως τονίστηκε, οι τεχνικές αυτές δεν είναι άγνωστες στην Ελλάδα, εντούτοις δεν χρησιμοποιούνται ευρέως και συστηματικά. Αναλύθηκαν επίσης μέθοδοι τεχνητού εμπλουτισμού των υδάτων για την αποθήκευση νερού στους υπόγειους υδροφορείς (Διαμαντής Ι. Πλιάκας Φ.). Οι τεχνικές αυτές έρχονται να επιδιορθώσουν λανθασμένες επιλογές του παρελθόντος (κυρίως εγγειοβελτιωτικά έργα) και να «θεραπεύσουν» τη σπατάλη νερού που γίνεται σήμερα. Τέλος έγινε παρουσίαση τεχνικών αξιοποίησης του βρόχινου νερού και ψύξης κτηρίων με τη χρήση πράσινων στεγών και τη φύτευση περιμετρικά των κτηρίων (Schmidt M,)
Στο πλαίσιο των παρουσιάσεων αυτών έγινε προβολή DVD με καλά παραδείγματα από τις πόλεις του Βερολίνου και του Αμβούργου με τεχνικές και τεχνολογίες εξοικονόμησης σε μεγάλη και μικρή κλίμακα. Το φιλμ δημιουργήθηκε στο πλαίσιο του προγράμματος Zer0-M-project www.zer0-m.org.