Υδατική ανασκόπηση του 2014

Το 2014 μάς αποχαιρετά με πολλές εξελίξεις σε ό,τι αφορά τη διαχείριση των υδατικών πόρων τόσο σε ευρωπαϊκό, όσο και σε εθνικό επίπεδο, όπως συμβαίνει τα τελευταία χρόνια. Από τις πολυαναμενόμενες δικαστικές αποφάσεις του Συμβουλίου της Επικρατείας (ΣτΕ) για την ακύρωση των έργων εκτροπής του Αχελώου και της προσπάθειας ιδιωτικοποίησης της ΕΥΔΑΠ, τη σταδιακή και καθυστερημένη συμμόρφωση της χώρας μας στις επιταγές της ευρωπαϊκής Οδηγίας - Πλαίσιο 2000/60, καθώς μέχρι το τέλος του χρόνου έχουν εγκριθεί τα 12 από τα 14 Σχέδια Διαχείρισης των Λεκανών Απορροής Ποταμών, μέχρι την πρόταση σε 2 εξ αυτών για την πραγματοποίηση εκτροπής (!) 250 εκατομμυρίων κυβικών μέτρων από τις περιζήτητες ποσότητες νερού του ποταμού, παραβλέποντας την προαναφερόμενη δικαστική απόφαση, και την κατασκευή του υδροηλεκτρικού έργου της Μεσοχώρας.

Σε εξέλιξη βρίσκεται, επίσης, η προσφυγή στο ΣτΕ κατά της Υπουργικής Απόφασης, σύμφωνα με την οποία συρρικνώθηκαν κατά 4.000 στρέμματα τα όρια του Καταφυγίου Άγριας Ζωής (Κ.Α.Ζ.) «Αλυκή Κίτρους» στον Κορινό Πιερίας, θέτοντας σε κίνδυνο τόσο το μοναδικό υγρότοπο, όσο και τα είδη ορνιθοπανίδας που αυτός φιλοξενεί.
Στις λίστα με τις κακοδαιμονίες της χρονιάς που πέρασε, έρχονται να προστεθούν οι επαναλαμβανόμενες και καταστροφικές πλημμύρες, τόσο στη χώρα μας όσο και διεθνώς, ανοίγοντας γι’ άλλη μια φορά πληθώρα συζητήσεων σχετικά με την υφιστάμενη, μη βιώσιμη διαχείριση του αστικού περιβάλλοντος και υπενθυμίζοντάς μας τις αρνητικές επιπτώσεις από τις παράλογες επεμβάσεις στα φυσικά ρέματα και την εντατικοποίηση των ακραίων καιρικών φαινομένων λόγω της κλιματικής αλλαγής.

Από την άλλη πλευρά, πλήθος ερευνών πραγματοποιήθηκαν εντός των συνόρων της Ευρωπαϊκής Ένωσης σχετικά με τη βιώσιμη διαχείριση των υδατικών πόρων και την προσαρμογή στις επιπτώσεις από την κλιματική αλλαγή. Αναγνωρίζοντας την ανάγκη για διαρκή έρευνα προς την κατεύθυνση αυτή, χαρακτηριστική είναι η δήλωση του Hans Bruyninckx του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος (ΕΟΠ) ότι «λίγοι πόροι υπάρχουν πιο ζωτικής σημασίας από ό,τι το νερό». Σε γενικότερο πλαίσιο, πλήθος ερευνών πραγματοποιήθηκαν για i) την ενίσχυση της συμμετοχής της κοινωνίας στις διαδικασίες διαμόρφωσης πολιτικών και λήψης αποφάσεων, ii) την εξέταση των συνεπειών που προκαλούνται από την ξηρασία και iii) τη σύνδεση της αειφόρου υδατικής διαχείρισης με την παραγωγή ενέργειας, ενώ στη σχέση του νερού με την ενέργεια ήταν αφιερωμένη η 24η Παγκόσμια Εβδομάδα Νερού που πραγματοποιήθηκε στην Στοκχόλμη στις 31/8-5/9.

Ιδιωτικοποιήσεις Επιχειρήσεων Ύδρευσης και Αποχέτευσης
Κλείνοντας τις ανοικτές υποθέσεις του 2013 σε σχέση με τις προσπάθειες ιδιωτικοποίησης των εταιρειών ύδρευσης και αποχέτευσης Αθήνας και Θεσσαλονίκης, το ΣτΕ έκρινε αντισυνταγματική την κυβερνητική απόφαση με την οποία είχε μεταβιβαστεί άνευ ανταλλάγματος στο Ταμείο Αξιοποίησης Ιδιωτικής Περιουσίας του Δημοσίου (ΤΑΙΠΕΔ) το 34,033% του μετοχικού κεφαλαίου της ΕΥΔΑΠ από το Ελληνικό Δημόσιο, καθώς καταστρατηγούνταν τα άρθρα 5 παρ. 5 και 21 παρ. 3 του Συντάγματος, σύμφωνα με τα οποία η «προστασία της υγείας» είναι δικαίωμα όλων και «το Κράτος μεριμνά για την υγεία των πολιτών». Χαρακτηριστικά η απόφαση σημειώνει ότι «οι υπηρεσίες της ΕΥΔΑΠ παρέχονται μονοπωλιακώς, σε μεγάλο πληθυσμό, […] από δίκτυα που είναι μοναδικά στην περιοχή και ανήκουν στα πάγια στοιχεία της εταιρείας» ενώ η ύδρευση και αποχέτευση «είναι αναγκαίες για την υγιεινή διαβίωση» πόσο μάλλον η «παροχή του πόσιμου ύδατος, ως φυσικού αγαθού απαραίτητου για την επιβίωση, που καθίσταται σπανιότερο συν τω χρόνω».
Το Δίκτυο ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS θεωρεί πως το νερό όντας φυσικός πόρος, είναι ένα δημόσιο περιβαλλοντικό αγαθό και η ολοκληρωμένη, ορθολογική, και βιώσιμη διαχείρισή του πρέπει να είναι δημόσια ώστε να επιτυγχάνεται η προστασία και ανάπτυξη καλής κατάστασης των υδάτινων σωμάτων, με ταυτόχρονη διασφάλιση της ελεύθερης πρόσβασης σε όλους. Παρόλα αυτά, η δημόσια λειτουργία των επιχειρήσεων δεν αποκλείει τη συμμετοχή των ιδιωτών σε επιμέρους λειτουργίες παροχής των υπηρεσιών. Στο πλαίσιο της ορθολογικής διαχείρισης, το σημαντικότερο όλων είναι η δημιουργία υδατικής συνείδησης στους πολίτες, ενώ επιτακτικός είναι ο γεωγραφικός διαχωρισμός της διαχείρισης, ώστε αυτή να σχεδιάζεται και να εφαρμόζεται ανά λεκάνη απορροής.

Σχέδια Διαχείρισης Λεκανών Απορροής
Οι καθυστερήσεις στην τήρηση των χρονοδιαγραμμάτων της Οδηγίας Πλαίσιο 60/2000 συνεχίζονται, καθώς το 2014 πέρασε και ακόμα 2 από τα 14 Σχέδια Διαχείρισης των Υδατικών Διαμερισμάτων δεν έχουν εγκριθεί. Όσον αφορά το Σχέδιο της Κρήτης, ολοκληρώθηκε η διαδικασία της διαβούλευσης επί του Προσχεδίου και πραγματοποιούνται οι απαραίτητες τροποποιήσεις επ’ αυτού, ώστε να δρομολογηθεί προς έγκριση. Από την άλλη πλευρά, η αντίστοιχη διαβούλευση επί του Προσχεδίου για το Υδατικό Διαμέρισμα των Νήσων Αιγαίου δεν έχει ολοκληρωθεί μέχρι σήμερα. Συγκεκριμένα, παρά το ότι στις 13 Οκτωβρίου στη Μυτιλήνη πραγματοποιήθηκε η 1η ημερίδα για την παρουσίαση και συζήτηση επί του Προσχεδίου, η αντίστοιχη που είχε προγραμματιστεί στη Σύρο για τις 10 Νοεμβρίου αναβλήθηκε, χωρίς να υπάρχει περαιτέρω ενημέρωση για την νέα ημερομηνία πραγματοποίησή της, καθώς παρήλθε και η αρχική πιθανή ημερομηνία της 15ης Δεκεμβρίου. Έτσι, την περίοδο κατά την οποία, σύμφωνα με την Οδηγία, τα προτεινόμενα μέτρα των διαχειριστικών σχεδίων θα εφαρμόζονταν έως το 2015, ώστε να γίνει η επαναξιολόγηση της κατάστασης των υδάτινων σωμάτων και να αναθεωρηθούν τα εφαρμοζόμενα εγκριθέντα διαχειριστικά σχέδια, προκειμένου να εφαρμοστούν νέα επεξεργασμένα μέτρα έως το 2021, την έχουμε χάσει προ πολλού.
Πέραν των καθυστερήσεων, δεν θα ήταν σωστό να μην αναγνωριστεί ότι τελικά μέσα στο 2014 εγκρίθηκε ο μεγαλύτερος αριθμός των ΣΔΛΑΠ, όπως θα ήταν αμέλεια να μην τονιστεί το γεγονός πως στα ΣΔΛΑΠ της Θεσσαλίας και της Δυτικής Στερεάς Ελλάδας προτείνεται η κατασκευή έργων σχετιζόμενων με την ακυρωθείσα από το Συμβούλιο της Επικρατείας (ΣτΕ) εκτροπή του Αχελώου.

Εκτροπή Αχελώου
Η χρονιά ξεκίνησε με τον καλύτερο τρόπο για τον οικολογικό αγώνα ενάντια στα σχέδια για την εκτροπή του Αχελώου. Μέσα στο πρώτο δεκαήμερο του Ιανουαρίου εκδόθηκε η πολυαναμενόμενη ιστορική δικαστική απόφαση του ΣτΕ (Ολομ. 26/2014), σύμφωνα με την οποία ο σχεδιασμός του έργου αντιβαίνει στην αρχή της βιώσιμης ανάπτυξης και κατά συνέπεια το έργο ακυρώνεται. Χαιρετίζοντας τη θετική έκβαση (μέχρι εκείνη τη χρονική στιγμή) του πολυετούς αγώνα, το Δίκτυο ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS εξέδωσε σχετική ανακοίνωση καλωσορίζοντας μαζί με άλλες περιβαλλοντικές οργανώσεις την εν λόγω απόφαση.
Ωστόσο, τα Σχέδια Διαχείρισης Λεκανών Απορροής Ποταμών (ΣΔΛΑΠ) της Θεσσαλίας και της Δυτικής Στερεάς Ελλάδας που εγκρίθηκαν στις 30 Ιουνίου περιλαμβάνουν ως λύση για την αντιμετώπιση της κακοδιαχείρισης του Θεσσαλικού κάμπου την εκτροπή 250 hm3 (εκατομμύρια κυβικά μέτρα) από τον Αχελώο, παρά το γεγονός ότι το έργο της εκτροπής είχε ακυρωθεί ήδη από το ΣτΕ. Παράλληλα, το υδροηλεκτρικό έργο της Μεσοχώρας επανέρχεται στο προσκήνιο, καθώς παρουσιάζεται αυθαίρετα από τον αρμόδιο αναπληρωτή υπουργό, κ. Νικόλαο Ταγαρά, ότι «απεμπλέκεται» από το (ακυρωθέν) έργο της εκτροπής του Αχελώου. Συγκεκριμένα, όπως χαρακτηριστικά δήλωσε ο αναπληρωτής υπουργός «το έργο της Μεσοχώρας απεμπλέκεται πλήρως, τόσο λειτουργικά όσο και τεχνικά, από τα έργα μεταφοράς νερού από τον άνω ρου του Αχελώου στη Θεσσαλία και αντιμετωπίζεται πλέον ως αμιγώς υδροηλεκτρικό έργο, το οποίο αξιοποιεί νερό του ποταμού για την παραγωγή υδροηλεκτρικής ενέργειας και το επαναφέρει στη φυσική κοίτη του», αγνοώντας πλήρως τις ακυρωτικές αποφάσεις του ΣτΕ στις οποίες περιλαμβάνονταν και το έργο της Μεσοχώρας. Ο αγώνας από ό,τι φαίνεται θα συνεχιστεί. Το Δίκτυο ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS έχει επισημάνει πολλές φορές πως τα προβλήματα έλλειψης νερού οφείλονται περισσότερο σε κοινωνικοοικονομικά αίτια, που συνδέονται με την αλόγιστη χρήση νερού, και όχι σε πραγματική έλλειψη φυσικών πόρων. Ο ενδεδειγμένος τρόπος αντιμετώπισης των προβλημάτων έλλειψης νερού είναι η εφαρμογή αυστηρών διαχειριστικών μέτρων και όχι η κατασκευή μεγάλων δομικών έργων μεταφοράς και αποθήκευσης του ανανεώσιμου πόρου. Οι κατασκευές που προτείνονται να γίνονται επί των υδάτινων σωμάτων είναι οι γέφυρες και βέλτιστα, οι ΥΔΑΤΙΝΕΣ ΓΕΦΥΡΕΣ!

ΥΔΑΤΙΝΕΣ ΓΕΦΥΡΕΣ – Ενώνουμε τη φωνή μας για το νερό!
Το Δίκτυο ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS και η Ένωση Δημοτικών Επιχειρήσεων Ύδρευσης-Αποχέτευσης (Ε.Δ.Ε.Υ.Α.) αναγνωρίζοντας την ανάγκη διαμόρφωσης μιας νέας, συμμετοχικής κουλτούρας για το αστικό και ημιαστικό νερό, με στόχο την επίτευξη της βιώσιμης διαχείρισης του πόρου, ξεκίνησαν την υλοποίηση του προγράμματος «ΥΔΑΤΙΝΕΣ ΓΕΦΥΡΕΣ – Ενώνουμε τη φωνή μας για το νερό!».
Στα πλαίσια του προγράμματος περιλαμβάνονται δράσεις περιβαλλοντικής εκπαίδευσης, δράσεις ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης του κοινού, ανάπτυξη συμμετοχικών διαδικασιών και επιμόρφωση στελεχών των επιμέρους ΔΕΥΑ σε θέματα επικοινωνίας, εκπαίδευσης και διαβούλευσης με τους πολίτες. 10.000 μαθητές θα παρακολουθήσουν δια-δραστικές εκπαιδευτικές παρουσιάσεις με θέμα την εξοικονόμηση του νερού και θα τους διανεμηθούν ειδικά σχεδιασμένα Φύλλα Εργασίας, ενώ θα εγκατασταθούν συνολικά 1.000 μειωτήρες ροής νερού, στα σχολεία των 10 επιλεγμένων Δήμων, για την εξοικείωση των μαθητών με τις τεχνολογίες ορθολογικής χρήσης του πόρου. Επίσης, θα πραγματοποιηθούν συναντήσεις με ομάδες πολιτών, στελέχη των επιμέρους ΔΕΥΑ, εκπροσώπους της περιφερειακής και τοπικής αυτοδιοίκησης, πανεπιστημιακών, ερευνητών, εμπειρογνωμόνων και άλλων τοπικών φορέων με στόχο τη σύσταση μιας βασικής ομάδας εργασίας, που θα αναλάβει την προώθηση των διαδικασιών διαβούλευσης για τη διαχείριση του νερού, ενώ θα πραγματοποιηθεί και συμμετοχικό εργαστήριο διαβούλευσης με σκοπό την αξιολόγηση της υπάρχουσας κατάστασης και την καταγραφή, ιεράρχηση, ανάλυση και αντιμετώπιση των ζητημάτων αιχμής σε σχέση με την διαχείριση του νερού που υπάρχουν σε κάθε πόλη. Ήδη έχουν πραγματοποιηθεί δράσεις στην Ερμούπολη της Σύρου, στο Ρέθυμνο, την Κοζάνη και την Αλεξανδρούπολη, ενώ οι λοιπές επιλεγμένες πόλεις είναι το Αγρίνιο, τα Ιωάννινα, η Καλαμάτα, η Λαμία, η Λάρισα και οι Σέρρες.
Η εφαρμογή των ολοκληρωμένων παρεμβάσεων στους Δήμους, κρίθηκε επιτακτική και απαραίτητη όσο ποτέ, καθώς με την εφαρμογή του σχεδίου «Καλλικράτης» οι ΔΕΥΑ ανέλαβαν στην αρμοδιότητά τους την εξυπηρέτηση μεγάλων γεωγραφικών περιοχών, οι οποίες ως επί των πλείστων είναι αγροτικές. Χωρίς καμία περαιτέρω ενίσχυση, ήρθαν στην αρμοδιότητα των επιχειρήσεων εγκαταστάσεις ύδρευσης και αποχέτευσης με σοβαρές ελλείψεις, οι οποίες αποτελούν τροχοπέδη στη βιώσιμη λειτουργία των επιχειρήσεων και τη διαχείριση του αστικού νερού.
Το πρόγραμμα χρηματοδοτείται στο πλαίσιο του Προγράμματος «Είμαστε όλοι Πολίτες», το οποίο είναι μέρος του συνολικού Χρηματοδοτικού Μηχανισμού του ΕΟΧ (Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου) για την Ελλάδα, ενώ Διαχειριστής Επιχορήγησης του Προγράμματος είναι το Ίδρυμα Μποδοσάκη.
Κλείνουμε την υδατική ανασκόπηση του 2014, με το ευρωπαϊκό έργο  LIFE PURE, το οποίο ολοκλήρωσε με επιτυχία τον τριετή κύκλο του, στη διάρκεια του οποίου προωθήθηκε η πρακτική της επαναχρησιμοποίησης των επεξεργασμένων υγρών αποβλήτων στην άρδευση.


www.medsos.gr